ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Τα επίθετα

Δευτερόκλιτα επίθετα: Θεωρία-παραδείγματα

ΟΙ ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ: Θεωρία και ασκήσεις

Διαθέσεις των ρημάτων

Οι φωνές των ρημάτων είναι δύο: η ενεργητική και η παθητική. Για να προσδιορίσουμε τη φωνή ενός ρήματος, ελέγχουμε τη μορφή του, την κατάληξη.

Αντίθετα, οι διαθέσεις είναι τέσσερις (ενεργητική, παθητική, μέση και ουδέτερη) και, για να προσδιορίσουμε τη διάθεση ενός ρήματος, ελέγχουμε τη σημασία του.

Συγκεκριμένα:

Ενεργητική διάθεση: Τα ρήματα ενεργητικής διάθεσης είναι εκείνα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο ενεργεί. Είναι συνήθως ενεργητικής φωνής και σπανιότερα παθητικής.

π.χ.    Ο Γιώργος τρέχει.

Ο Γιώργος χτύπησε την πόρτα.

Ο υπάλληλος εργάζεται προσεκτικά.

Παθητική διάθεση: Τα ρήματα παθητικής διάθεσης είναι εκείνα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο παθαίνει κάτι, δέχεται δηλαδή μια ενέργεια από κάποιον άλλο. Είναι συνήθως παθητικής φωνής και σπανιότερα ενεργητικής.

π.χ.    Προδόθηκα από τους φίλους μου.

Το νερό της λίμνης πάγωσε από το κρύο.

Το σπίτι πουλιέται ή ενοικιάζεται;

          Μαύρισα από τον ήλιο.

Μέση διάθεση: Τα ρήματα μέσης διάθεσης είναι εκείνα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια γυρίζει στο ίδιο. Είναι συνήθως παθητικής φωνής και σπανιότερα ενεργητικής. Τα ρήματα μέσης διάθεσης διακρίνονται σε:

·      Μέσα αυτοπαθή: είναι τα ρήματα που φανερώνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου γυρίζει άμεσα στο ίδιο.

π.χ.  Η αδερφή μου ντύνεται.

Ασκούμαι καθημερινά.

Ετοιμάζομαι γρήγορα.

Σηκώθηκα αργά.

Κρύφτηκε πολύ καλά.

·   Μέσα πλάγια: είναι τα ρήματα που φανερώνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου γυρίζει στο ίδιο έμμεσα/πλάγια, δηλαδή διαμέσου άλλου.

π.χ.  Χτενίστηκα στο κομμωτήριο (δηλ. έβαλα την κομμώτρια να με χτενίσει).

Ντύνεται στον καλύτερο ράφτη.

·   Μέσα αλληλοπαθή: είναι τα ρήματα που φανερώνουν ότι η ίδια ενέργεια δύο ή περισσότερων υποκειμένων πηγαίνει από το ένα στο άλλο.

π.χ.  Αυτοί οι δύο συνέχεια τσακώνονται!

Αλληλοκοιτάχτηκαν άγρια.

Όλη την ημέρα μάλωναν (μεταξύ τους).

Δε μιλιέμαι με τον γείτονά μου.

Αγκαλιάζονται.

Ο Νίκος και η Όλγα αγαπιούνται πολύ. .

Ουδέτερη διάθεση: Τα ρήματα ουδέτερης διάθεσης είναι εκείνα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο ούτε ενεργεί ούτε παθαίνει κάτι, αλλά βρίσκεται σε μια κατάσταση. Είναι είτε ενεργητικής φωνής είτε παθητικής.

π.χ.  Ζω μόνος μου.

Διψάω πολύ.

Ονειρεύομαι.

Βαριέμαι αφάνταστα.

Χαίρομαι ιδιαίτερα!

Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει.

Κοιμάμαι αργά.

Δε νυστάζω.

Ø  ΠΡΟΣΟΧΗ! Είναι δυνατό ένα ρήμα στην ίδια φωνή άλλοτε να είναι ενεργητικής και άλλοτε παθητικής διάθεσης ανάλογα με τα συμφραζόμενα:

π.χ.  Η βροχή έλιωσε το χιόνι. (ενεργητικής διάθεσης)

          Το χιόνι έλιωσε από τη βροχή. (παθητικής διάθεσης)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να αναγνωρίσετε τη διάθεση των ρημάτων στις παρακάτω προτάσεις:

1. Μην πετάτε τα χαρτιά στο πάτωμα.

2. Τα φύλλα παρασύρθηκαν από το νερό της βροχής.

3. Δεν ενδιαφέρεται για τίποτα.

4. Η Στέλλα εργάζεται σε ένα γραφείο.

5. Ετοιμάστηκες για το ταξίδι;

6. Αυτή τη στιγμή η μητέρα μου βάφεται.

7. Η σύμβαση υπογράφτηκε από τον υπουργό.

8. Το δέντρο χτυπήθηκε από κεραυνό.

9. Ο παππούς αποκοιμήθηκε στον καναπέ!

10. Αυτή τη στιγμή ξεκουράζομαι!

11. Αδιαφορούσε για την οικογένειά του.

12. Σε ποιο κομμωτήριο χτενίζεσαι;

13. Τα παιδιά κοιμούνται στο δωμάτιό τους.

14. Αγαπιούνται πολύ μεταξύ τους.

15. Έπαθε μεγάλη συμφορά.

2. Να σχηματίσετε προτάσεις με τα παρακάτω ρήματα και να αναγνωρίσετε τη διάθεση του ρήματος σε κάθε περίπτωση.

εκμεταλλεύομαι, κοιμάμαι, συναναστρέφομαι, περιφέρομαι, καταδικάζω, χαλάω, μαυρίζω

Η ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

Σύνταξη της περίληψης

(Πρακτικός οδηγός)

Α. Προετοιμασία

1.  Διαβάζω (και ξαναδιαβάζω) προσεκτικά ολόκληρο το κείμενο που μου δόθηκε για να βρω το Θεματικό Κέντρο (Θ.Κ).

2.  Μελετώ το κείμενο κατά παράγραφο:

α. διαβάζω

β. υπογραμμίζω τις θεματικές προτάσεις (όπου υπάρχουν)

γ. υπογραμμίζω τις λέξεις - κλειδιά

δ.διακρίνω τις πιο σημαντικές λεπτομέρειες, οι οποίες εντοπίζονται εύκολα, αν έχει προηγηθεί η παραπάνω εργασία.

ε. διατυπώνω ένα διευρυμένο πλαγιότιτλο (κεντρική ιδέα).

3. Ο διευρυμένος πλαγιότιτλος αποτελεί φράση – πρόταση με ολοκληρωμένο νόημα, διότι, πρόκειται να αποτελέσει περίοδο λόγου στη μελλοντική μου περίληψη. Ο πλαγιότιτλος εμπεριέχεται στη θεματική περίοδο  ή, αν αυτή δεν υπάρχει, στο νοηματικό κέντρο της παραγράφου.

4.  (Κάποτε μπορεί να αντιμετωπίσω το κείμενο και κατά ενότητα, ενώνοντας 2-3 παραγράφους που έχουν νοηματική συνάφεια και βγάζοντας ένα ενιαίο νόημα.)

5.   Εντοπίζω τις διαρθρωτικές λέξεις καθώς και τις φράσεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή του ευρύτερου κειμένου(συνδετικές λέξεις και φράσεις). Βρίσκω τις νοηματικές σχέσεις που σημαίνουν για να τις μεταφέρω στο κείμενο της περίληψης. 

Β. Συγγραφή περίληψης:

§ Συνδέω τους πλαγιότιτλους των παραγράφων (για πολύ συνοπτικές περιλήψεις) ή καταγράφω τους πλαγιότιτλους καθώς και τις πιο σημαντικές λεπτομέρειες των παραγράφων, συνδέοντάς τα με κατάλληλες διαρθρωτικές λέξεις.

§ Στη θεματική περίοδο της περίληψής μου παρουσιάζω το θεματικό κέντρο του κειμένου.

§ Χρησιμοποιώ (στην αρχή, τη μέση και το τέλος, χωρίς να κάνω κατάχρηση) εκφράσεις του πλαγίου λόγου (π.χ. ο συγγραφέας υποστηρίζει, τονίζει, επισημαίνει, αντιπαραθέτει, παρουσιάζει, συμπεραίνει, προσδιορίζει…)

§ Ανά διαστήματα χρησιμοποιώ εκφράσεις που δηλώνουν τη συνέχεια του κειμένου, όπως: αρχικά, στη συνέχεια, ακολούθως, επιπρόσθετα, συμπερασματικά, καταληκτικά κ.ά.

§ Χρησιμοποιώ όρους του κειμένου, μόνο όπου είναι απαραίτητο. Για παράδειγμα, διατηρώ τα κύρια ονόματα, τους επιστημονικούς και τεχνικούς όρους. Επίσης όσες λέξεις ή φράσεις του συγγραφέα δεν επιδέχονται ισοδύναμες ή συνώνυμες, τις διατηρώ ως έχουν.

§ Δεν αντιγράφω ποτέ αυτούσιες εκφράσεις ή προτάσεις του κειμένου (αν είναι απαραίτητο να συμπεριληφθούν, μπαίνουν σε εισαγωγικά).

§ Εκφράζομαι κυριολεκτικά και όχι μεταφορικά.

§ Δε σχολιάζω και δεν κρίνω το περιεχόμενο του κειμένου, έστω κι αν διαφωνώ μ' αυτό.

§ Δε μιμούμαι το ύφος του συγγραφέα.

§ Δεν προσθέτω δικά μου σχόλια στην περίληψη.

§ Δε διατυπώνω δικά μου συμπεράσματα.

§ Δε γράφω τα παραδείγματα, παρά μόνο υπό προϋποθέσεις.

§ Πιθανή αρχή της περίληψης: «Στο κείμενο αυτό ο Χ / ο συγγραφέας κλπ. αναφέρεται/διερευνά…+ (Θ.Κ)»

§ Πιθανό τέλος της περίληψης: «Τέλος / συνοψίζοντας / τελειώνοντας ο συγγραφέας προτείνει / συμπεραίνει / διαπιστώνει…»

Γ. ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ

1. Η περίληψη γράφεται πρώτα στο πρόχειρο, όπου γίνονται οι απαραίτητες διορθώσεις, προσθαφαιρέσεις κλπ.  και έπειτα μεταφέρεται στο καθαρό.

2. Διαρθρωτικές λέξεις μπορούν να είναι οι ίδιες ή παρόμοιας σημασίας με εκείνες του αρχικού κειμένου.

3. Θα πρέπει να περιοριστεί η χρήση αναφορικών προτάσεων(ο οποίος..., που..., κλπ.) και να συμπυκνωθεί το νόημα με τη χρήση προσδιοριστικών επιθέτων.

4. Η πύκνωση του νοήματος μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση της παθητικής σύνταξης: λέγεται, αναφέρεται, υποστηρίζεται, κλπ.

Δ. ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ:

1. Περιεχόμενο: μεταφορά των βασικών ιδεών του κειμένου ( θεματικές περίοδοι και κάποιες σημαντικές λεπτομέρειες της κάθε παραγράφου)

2. Δομή: οι περίοδοι λόγου (τα βασικά νοήματα της περίληψης) πρέπει να χαρακτηρίζονται από συνοχή νοηματική και εκφραστική, δηλαδή να συνδέονται μεταξύ τους και να υπάρχουν αντίστοιχες διαρθρωτικές λέξεις, αντωνυμίες, λέξεις – κλειδιά.

3. Έκφραση: Να υπάρχει εκφραστική αυτονομία και να μη χρησιμοποιούνται αυτούσιες φράσεις του αρχικού κειμένου (εξαιρούνται οι λέξεις – κλειδιά που είναι απαραίτητες για την κατανόηση του κειμένου).

Να μη γίνεται κατάχρηση του πλάγιου λόγου («ο συγγραφέας πιστεύει, νομίζει, ισχυρίζεται…» κλπ.).

4. Έκταση: Να μην ξεπερνά κατά πολύ το όριο των επιτρεπόμενων λέξεων (όριο + 10-15 λέξεις)

Γράφω σε πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώντας

συχνά φράσεις

ενεργητικής σύνταξης	ή παθητικής σύνταξης
ο συγγραφέας αναφέρει,	π.χ. στο κείμενο αναφέρεται.... ή
υποστηρίζει,	υποστηρίζεται..., τονίζεται...,
εκφράζει την άποψη,	περιγράφεται...,
τονίζει ,	παρουσιάζεται... κλπ
επισημαίνει,
σχολιάζει,
εκφράζει τον προβληματισμό τον,
θέτει το ερώτημα,
υπογραμμίζει την ανάγκη να,
συνεχίζει την ανάλυση του αναφερόμενος,
φέρνει παραδείγματα για να υποστηρίξει την άποψη πως/ότι...,
πραγματοποιεί μια ιστορική αναδρομή στο θέμα αναφερόμενος σε...,
αναζητά τα αίτια του φαινομένου σε...,
απαριθμεί τα αποτελέσματα...,
χρησιμοποιεί απόψεις μελετητών / αποτελέσματα ερευνών για να στηρίξει την άποψη πως... ,
καταλήγει στο συμπέρασμα πως/ότι...

Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

Ξεκινώ τη θεματική πρόταση της περίληψης ως εξής:

¨Το άρθρο, κείμενο κ.λπ. αναφέρεται, αφηγείται, περιγράφει, πραγματεύεται, ασχολείται με, έχει ως θέμα του κ.λπ. ή

Αντικείμενο, θέμα του άρθρου, του βιβλίου ή της ομιλίας είναι... κ.ά